Odpoczynek i sen
Odpoczynek to jeden z kluczowych elementów zdrowia fizycznego i psychicznego każdego człowieka. Sen pełni bardzo ważną rolę w życiu człowieka wpływając na jego rozwój, kondycję i urodę. Zdrowy sen sprzyja regeneracji całego organizmu, zapewnia równowagę psychiczną i fizyczną oraz wyjątkowo korzystnie wpływa na pracę ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Sen odpowiada za gospodarowanie hormonami, oszczędność energii, konsolidację pamięci i funkcję neuronów. Sprawnie funkcjonujący umysł warunkuje odpowiednią pracę wszystkich części naszego organizmu. Szczególnie istotny jest w przypadku najmłodszych dzieci. Powinniśmy uważać na deficyt snu – przemęczony organizm jest zdecydowanie podatniejszy na infekcje. Chwila wytchnienia i umiejętność relaksu są nieodzowne dla ich prawidłowego rozwoju i dobrego samopoczucia. Stwierdzenie to staje się wyjątkowo prawdziwe w trudnych czasach. Rozwód rodziców, problemy w szkole, zmiana miejsca zamieszkania czy szalejąca obecnie pandemia – to wszystko sytuacje, które wywołują stres i inne negatywne emocje. Sen jest naturalnym etapem wypoczynku, w którym organizm dokonuje zmian adaptacyjnych wobec zadań, którymi był obciążony podczas dnia oraz kumulacji sił na następną dobę.Zapotrzebowanie na sen jest zróżnicowane w zależności od wieku i indywidualnych predyspozycji, bardzo ważny jest także rytm snu. Noworodki przesypiają niemal całą dobę z krótkimi przerwami na karmienie. Małe dzieci potrzebują aż 10-14 godzin snu. U młodzieży w okresie wzrastania istotna jest zarówno długość snu, jak i wczesne zasypianie (przed godz. 22:00), co wiąże się z dobowym rytmem wydzielania hormonów. Naukowcy dowiedli, że podczas głębokiej fazy snu organizm intensyfikuje wydzielanie somatotropiny, która odpowiada m.in. za: przyrost masy mięśniowej, procesy stymulujące wzrost kości oraz regenerację uszkodzonych tkanek. W przypadku skróconej fazy snu głębokiego, hormon wzrostu wydzielany jest w mniejszych ilościach, przez co upośledzona zostaje pełna regeneracja i wzrost organizmu. U dorosłego człowieka sen trwa zwykle 7- 9 godzin. Dobrymi wskaźnikami optymalnej długości snu są odprężenie po przebudzeniu oraz uczucie lekkości i chęć do działania. W zaawansowanej grupie wiekowej zapotrzebowanie na sen zwiększa się. Podkreśla się ostatnio, że im więcej godzin poświęcają na sen seniorzy, tym lepiej funkcjonują w ciągu dnia. Brak snu oddziałuje negatywnie na cały organizm. Różne czynniki mogą zaburzać długość i jakość snu oraz jego rytm, co skutkuje niewyspaniem i jego konsekwencjami. Niepełnowartościowy sen zakłóca normalne funkcjonowanie organizmu i emocjonalne zachowania. Pojawia się rozkojarzenie, zaburzenia nastroju, koncentracji i pamięci oraz opóźnia się refleks. Zwykle już 24-godzinna bezsenność powoduje zmniejszenie umiejętności zapamiętywania aż o 40% ! Niedobór snu u sportowców skutkuje upośledzeniem koncentracji, szybkości reakcji oraz zmniejszeniem siły dynamicznej i statycznej, co wpływa negatywnie na osiągane wyniki. Długotrwałe okresy bezsenności powodują zaburzenia pracy układu odpornościowego oraz większą podatności na stres i infekcje.
